Kültürümüzde belli başlı insanlar olmadan oyun, eğlencenin tadı tuzu olmaz manasında kullanılan atasözünün derin bir anlamı vardır. Arama motorlarında söz konusu atasözü yazıldığında kültürel kodları ve kökenine ait pek bir bilgi verilmez. Aslında bu atasözünün köklerini Orta Asya Türk boyları arasında aramak gerekir. Atasözü içinde geçen “Kamber” sözü tesadüfen kullanılmamıştır. Başta Türkmenler olmak üzere Kamber adına karşılık Kazak ve Özbekler arasında “Baba Gammar” (Baba Kamber, Kamber Ata) adıyla meşhur, efsanevi bir şahıs vardır.
Efsaneye göre Hz. Ali’nin atı düldülün seyisi olan bu kişi, dut ağacının oyarak “dutar” adlı iki telli bir sazı yaparak, atı sakinleştirmiştir. Türkmenler arasında Baba Gammar müziğin piri ve atası olarak da kabul edilir. Düğün ve eğlencelerde Baba Kamber olmadan, müzik olmadan tören yapılmaz. Tam da bu noktada atasözünün içindeki düğün, toy kavramına değinmek gerekir. Özelde atasözü ile üzerinde durulan, düğünün yoldaşsız eşşiz olmadığı ve müziksiz olmayacağı belirtilir. Türkmenlerin arasında böyle bir atasözü yoktur. Ama Anadolu’da yaşayan atasözünün de manasını çözmek için Orta Asyadaki bağlarını bilmek lazımdır. Böylece anlam birliği ve ilişkisi daha kolya çözülür.
Şarkılara da Konu Olan Kamber Düğün Olmaz
Kamber Ata ve Hz. Ali ilişkisini yakın dostluğun, bahsedilen atasözünü anlamada yardımcı olur. Atasözündeki Kamber isminin, Hz. Ali ile alakasını direk görmesek de diğer kültürel ögelerin desteğiyle yakınlık sezilebilir. Mesela bir türkümüzde “Ömrün sıra kamberim Aliyyel Murtaza geldi” denir. Burada Kamber ve Hz. Ali kelimelerinin yan yana gelmesi, eserde verilen yarenlik ilişkisi atasözündeki verilen gizli manayı destekler.
Kambersiz Düğün Olmaz Efsanesi
Atasözleri geçmişte günümüze derin bir birikimin izlerini taşır. Kambersiz düğün olmaz atasözü de bu bağlamda ta Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan bir serüvenin kültürel parçasıdır. Hz. Ali’nin atının seyisi Baba Kamber’in zamanla efsaneleşen kişiliği etrafında birçok anlatı ve söz şekillenmiştir. İşte bu atasözü de müziğin piri Kamber Ata’dan mirastır. Yani Türkmenler ve diğer Türk boyları arasındaki bir efsanenin zamanla parçaları yayılarak günümüze kadar gelmiştir. Belki ilk bakışta bu parça bütün ilişkisi hemen kurulamayabilir. Ama atasözü ve efsane arasındaki yakınlık; müzik, dostluk, yarenlik ve düğün, toy kavramlarının birlikte zikredilmesi sayesinde daha net anlaşılır. İsterseniz “Kambersiz düğün olmaz” atasözüne bir de bu perspektiften bakabilirsiniz.
Bu Yazıda İlginizi Çekebilir: Münazara Nasıl Yapılır?